In België was de bescherming van klokkenluiders quasi onbestaande. Er was alleen een regelgeving die een kader voorzag voor inbreuken in de financiële privésector.
Daardoor dreigden er voor klokkenluiders risico's zoals ontslag en soms zelfs gerechtelijke vervolging.
Na de omzetting van een Europese richtlijn wordt vanaf 15 februari 2023 in België een nieuwe wet van kracht die klokkenluiders beschermt. Deze is van toepassing op bedrijven met 250 of meer werknemers. Voor bedrijven met 50 of meer werknemers moet de richtlijn ten laatste tegen 17 december 2023 in een wet omgezet zijn.
Een klokkenluider is een persoon die melding maakt van onregelmatigheden of wantoestanden in een organisatie of bedrijf.
We mogen zeker de context van de wet niet vergeten, namelijk de bescherming van werknemers die specifiek zaken tegen hun werkgever rapporteren. We moeten oppassen dat deze wet geen instrument wordt waarmee werknemers over van alles en nog wat gaan klikken. Het gaat hier om een specifieke bescherming van mensen die risico's nemen ten opzichte van hun werkgever.
Je wil iets melden. Welke kanalen zijn voorzien?
- via een interne melding: als je bedrijf meer dan 50 werknemers telt, moet je werkgever een intern meldingskanaal instellen. Hij moet een meldingsbeheerder aanstellen en de veiligheid en vertrouwelijkheid van het meldingskanaal verzekeren.
- via een externe melding: dit is een extern kanaal dat door de overheid is opgezet en elke werknemer die dat wenst kan klacht indienen bij de Federale Ombudsman en de sectorale instanties (FSMA, GBA, ...).
- via de pers: wanneer een interne of externe melding niet tot passende actie leidt, er ernstige redenen zijn om aan te nemen dat er sprake is van onmiddellijk gevaar voor het openbaar belang, of dat er een risico op vergelding of het vernietigen van bewijsmateriaal bestaat, kan de melding ook via de pers worden gedaan, terwijl je toch beschermd blijft.
Opgelet: je kan niet zomaar eender wat melden. De wet somt de verschillende domeinen op waarrond een klokkenluider een melding kan doen (fiscale fraude, sociale fraude, enz.).
De wet biedt je volledige bescherming tegen vergelding (bedreigingen, pogingen tot bedreigingen, ...) als je te goeder trouw melding maakt van een feit. Als je valse informatie verstrekt, loop je ook het risico op sancties.
Wat zijn de plichten van je werkgever?
In bedrijven met 50 of meer werknemers moet je werkgever interne meldingskanalen opzetten in overeenstemming met de wet.
Vóór hij deze kanalen in de praktijk brengt, moet je werkgever je vakbondsvertegenwoordigers raadplegen.
De wet bepaalt niet hoe deze kanalen concreet in het bedrijf moeten worden uitgevoerd. Via cao, wijziging van het arbeidsreglement, eenzijdige policies, ...?
Als je werkgever je vraagt een policy te ondertekenen, raden wij je aan die alleen maar in ontvangst te nemen en voor ontvangst te tekenen, maar niet de policy zelf te ondertekenen.
Als je werkgever hierover een cao wil afsluiten, raden wij je aan om eerst contact op te nemen met je gewestelijke bestendige secretaris alvorens hierover te onderhandelen.
Wij zullen de toepassing van deze wet aandachtig opvolgen. Waakzaamheid blijft geboden.
Neem gerust contact op met je gewestelijke afdeling als je vragen hebt of meer informatie wenst.