Sinds 2014 is en nieuwe wetgeving over psychosociale risico's van kracht geworden. Je werkgever is verplicht de nodige maatregelen te nemen om psychosociale risico’s op het werk te voorkomen, om de schade ten gevolge van deze risico’s te voorkomen of om deze schade te beperken.

Wat is een psychosociaal risico?

De psychosociale risico’s op het werk worden gedefinieerd als de kans dat één of meerdere werknemers psychische schade ondervinden die al dan niet kan gepaard gaan met lichamelijke schade, ten gevolge van een blootstelling aan de elementen van de arbeidsorganisatie, de arbeidsinhoud, de arbeidsvoorwaarden, de arbeidsomstandigheden en de interpersoonlijke relaties op het werk, waarop de werkgever een impact heeft en die objectief een gevaar inhouden

De bekendste uitingen van psychosociale risico's op het werk zijn stress, burn-out, werkgerelateerde conflicten, geweld, pesterijen of seksuele intimidatie op het werk.

Psychosociale risico's zijn complex omdat zij meerdere oorzaken hebben en de gevaren zich op verschillende niveaus kunnen voordoen.

Arbeidsorganisatie

Het gaat met name om de structuur van organisatie (horizontaal - verticaal), de manier waarop de taken, de werkprocedures, beheersinstrumenten zijn verdeeld alsook de managementstijl en het algemeen beleid dat in het bedrijf wordt toegepast.

Werkinhoud

Deze heeft betrekking op de taak van de werknemer als dusdanig. Deze categorie omvat alles wat verband houdt met de complexiteit en de variatie van de taken, de emotionele eisen (contact met het publiek, met leed, enz.), de mentale belasting (die onder meer verband houdt met de moeilijkheidsgraad van de taak), de fysieke belasting en de duidelijkheid van de taken.

Arbeidsvoorwaarden

Alles wat betrekking heeft op de modaliteiten van de uitvoering van de arbeidsverhouding, zoals de aard van de overeenkomst en het type uurrooster (nachtarbeid, werken in ploegen, atypische uren, …), de opleidingsmogelijkheden, het loopbaanbeheer en de evaluatieprocedures.

Arbeidsomstandigheden

Alles wat betrekking heeft op de fysieke omgeving waarin het werk wordt verricht zoals de inrichting van de werkplek, de arbeidsmiddelen, het lawaai, de verlichting de gebruikte stoffen en de werkhoudingen...

Interpersoonlijke relaties op het werk

Dit betreft de interne relaties (tussen werknemers, met de directe chef, de hiërarchische lijn...) maar ook de relaties met derden, mogelijkheden qua contact, communicatie. Ook de kwaliteit van de relaties (samenwerking, integratie....) valt hieronder.

De wetgeving inzake psychosociale risico's behandelt ook geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk.

Welke procedures zijn voorzien als je schade ondervindt als gevolg van psychosociale risico’s?

In eerste instantie kan je een verzoek tot informele psychosociale interventie indienen. Je moet een beroep doen op de vertrouwenspersoon of op de preventieadviseur, bijvoorbeeld als er geen vertrouwenspersoon is aangewezen in het bedrijf.

Deze procedure is, zoals de naam al zegt, informeel. Er wordt dus informeel naar oplossingen gezocht via:

• gesprekken;
• een interventie bij een andere persoon in de onderneming of organisatie (meer bepaald een lid van de hiërarchische lijn);
• een verzoening tussen de betrokken personen voor zover zij hiermee akkoord gaan.

De procedure probeert vooral de dialoog te herstellen, je werkgever wordt niet “aangemaand” om maatregelen te nemen. Als dit geen resultaat oplevert, kan je nog altijd een formele psychosociale interventie aanvragen.

In het kader van het verzoek tot formele psychosociale interventie richt je je tot de preventieadviseur. Je mag je in dit geval niet tot de vertrouwenspersoon richten.

Deze formele procedure houdt in dat je aan je werkgever vraagt om de gepaste collectieve en individuele maatregelen te nemen op basis van een analyse van de specifieke arbeidssituatie van de verzoeker en op basis van de voorstellen van maatregelen die werden gedaan door de preventieadviseur en die opgenomen zijn in een advies.

Kan ik klacht indienen in geval van geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk?

Ja, er zijn drie mogelijke acties: 

• ofwel kies je voor de interne weg (verzoek tot psychosociale interventie bij de preventieadviseur),
• ofwel wend je je tot de ambtenaren belast met toezicht (sociale inspecteurs)
• ofwel span je een procedure aan bij de bevoegde rechtbank.

Ben ik beschermd als ik klacht indien wegens schade als gevolg van psychosociale risico’s?

Opgelet, je bent niet beschermd als je een verzoek indient tot informele psychosociale interventie (voor geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk of voor andere psychosociale risico’s op het werk) of een verzoek tot formele psychosociale interventie voor psychosociale risico’s die geen geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk zijn. 

Je bent wel beschermd als:

• je een verzoek tot formele psychosociale interventie voor feiten van geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk hebt ingediend bij de preventieadviseur psychosociale aspecten;
• je een klacht hebt ingediend bij de inspectie van het Toezicht op het Welzijn op het Werk, om één van volgende redenen:
  • je werkgever heeft geen preventieadviseur psychosociale aspecten aangesteld;
  • je werkgever heeft geen wettelijke interne procedure voorzien;
  • volgens jou heeft de behandeling van het verzoek tot formele interventie er niet toe geleid dat een einde werd gemaakt aan de feiten van geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk;
  • volgens jou werd de interne procedure niet wettig toegepast.
• indien je een klacht hebt ingediend bij de politiediensten, bij het Openbaar Ministerie of bij de onderzoeksrechter, om één van de volgende redenen:
  • je werkgever heeft geen preventieadviseur psychosociale aspecten aangesteld;
  • je werkgever heeft geen wettelijke interne procedure voorzien;
  • volgens jou heeft de behandeling van het verzoek tot formele interventie er niet toe geleid dat een einde werd gemaakt aan de feiten van geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk;
  • volgens jou werd de interne procedure niet wettig toegepast;
  • de interne procedure is niet geschikt, gelet op de ernst van de feiten die zich hebben voorgedaan.
  • je stelt een rechtsvordering int (of als voor jou een rechtsvordering wordt ingesteld) met het oog op het laten gelden van je rechten in het kader van de bescherming tegen geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk;
  • je treedt op als directe getuige in het kader van het onderzoek van een verzoek tot formele psychosociale interventie voor feiten van geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk en je treedt op als getuige in rechte.

Om de bescherming te kunnen genieten, moet je in je klacht vermelden in welke van deze gevallen je je bevindt.

Het feit dat je je verzoek tot interventie intrekt tijdens de loop van de procedure, betekent niet dat er een einde komt aan de bescherming.

Vraag gerust raad aan je gewestelijke BBTK-afdeling als je het slachtoffer bent van een psychosociaal risico of van pesterijen.